ITI LUBONG NI AYAT

NAAM-AMMOKA, innem a tawenen ti napalabas. Nadanonanka iti pagadalan a damo a nangisuruak, ti Northern Quezon Hogh School. Dita unay naginnassideg iti damo a tawen a panagisurok ta part-timeka laengen idi. Immun-unaka iti dua a tawen iti nasao a pagadalan. Iti dayta umuna a dua a tawenmo, full timeka, kas kuna dagiti co-teacherstayo. Arig awan ti bakantem. Tallo ti loadmo- a dagiti pay kadadagsenan- dua a Math ken Physics! Sagdudua pay a section ti tunggal year level.
Segun iti istoria dagiti nadanonko, ken uray payen dagiti ubbing, nagagetka kan’ nga agisuro. Agsangit ti aldaw nga absentka. Kayatka koma met a maam-ammo iti personal ngem dita naikkan iti gundaway. Kalpasan ti klasem, agawidka a dagus. Matdaak laengen kadagiti mangmangngegko.
Iti panaglabas dagiti aldaw, naammuak a mannuratka gayam iti maysa a magasin. Saan la a basta mannurat: premiado pay! Idi la a mapaneknekak nga uray
gayam dagiti henio iti Math ken Physics, dagiti kagurgurak a subjects, ket adda met laingenda iti panagsurat. Kunak no di mabalin nga agdanggay ti kinasirib kadagita a paraangan ti biag.
Idi ngamin agbasbasaak, dagiti kaadalak a mangsaluyot iti Math, sumangkaduldogda iti English ken Filipino. Pakawanennak kadayta a termko. Inruamnakami ti professormi iti English. Wen, Professor, ngem nalaing met latta nga agsao iti dakes!
Managbasa ni Daddy iti magasin a pagsursuratam. Ket dita a naammuak ti kinamannuratmo. Manipud idin, regularen ti panagbasak iti magasin— a dati a diak ar-aramiden. Diak man ammo no apay. Mabaduyanak ngamin nga agbasa iti Iluko! Adda pay dagidi panawen nga uy-uyawek ni Daddy no kasta nga agbasa iti nasao a magasin. Ngem saan a nadismaya. Intuloyna latta ti nagbasabasa. Isu nga idi pagaayatko metten iti agbasa iti magasin, is-isemannakon ni Daddy. Ania kano ti naknakanko?
Ma-guiltyak no maminsan. Siak a nagturpos iti Edukasion, ken Major in English ken Minor in Filipino, dina ammo ti agsurat ti daniw ken sarita! Ammok dagiti paset ken ramen ti daniw, sarita ken salaysay ngem diak man la ammo ti agputar.
Isu nga idi maammuak a mannuratka, nanayonan ti nalimed a panagtamedko kenka. Nakunak iti bagik a maaddaanta la koma iti panawen a makapagsarita. Diak man ammo ngem iti panagriknak, enjoyka a kasarsarita. Nga adu ti maadawko nga adal kenka. A nalaingka a pagayam!
Maysa pay, kasla adda misterio a nangbalkot iti kinataom no kasta a makitkitak ti kinaragsakmo a makisarsarita kadagiti ubbingtayo. Kasla kabsat ti pangibilbilanganda kenka.
Kadaydi a damo a tawenko nga agisuro, isu met ti panagkallaysam. Inatendarak daydi a kaduak dagiti kaduatayo. Naimaldit iti rupam ti napalalo a ragsak.
Nauneg ti lugaryo. Manipud iti kangrunaan a kalsada, simrekkami iti lipit nga agpabaybay. Sa nagpakanawankami a nangitunda kadakami iti purokyo. Ngem awan pay dita ti taengyo. Nagpaabagatankami agingga iti yan dagiti piskaria. Ket dita a naimatangak ti kinamayengmeng ti yanyo. Napalawlawankayo iti kaykayo. Kapades pay idi dagiti ginasgasut a pinuon ti kalamansiyo ti agsabong ket naallopkami iti nagpaiduma nga ayamuom. Anian a nagbanglo dagiti apagukrad a sabong!
Nagdadakkelan pay dagiti lames iti piskariayo!
Kasla paraiso ditoy! maysanmaysa a kinunami.
Iti nakemko, napintas a disso iti maysa a mannurat a kas kenka. Ken isu ngata a kasla dika maawanan iti ideya a sursuratem ta nabaknang ti aglawlawmo kadagiti mabalinmo a suraten. Kas nabasak iti libro ti Literatura, maysa kano met a daniw ti nakaparsuaan. Daytoy ti banag a dinto maatianan iti maipaay iti ania man nga aspeto ti biag.
Idi ngannganin agrikep ti klase, nasdaawak laengen idi makaawatak iti text manipud kenka. Diak ammo no kasano a naalam ti numerok. Ngem naammuak met la idi agangay nga inted gayam kenka ni Ailene, ti PE teacher a kaduatayo. Kabagiam gayam.
Dika idi simrek ket in-textmo ti bilinmo ken ni Ailene. Ngem naglangan met kadayta nga aldaw ni Ailene ket intedna ti numerok kenka tapno maidanonko ti mensahem iti prinsipal.
Ditan ti nangrugian ti regular a panagpinnatulodta iti text. Naibugasak kadagiti mensahem a pilioka met gayam. Naangaw! Pagaayatmo pay ti agipatulod iti jokes!
Diak ammo ta iti panaglabas dagiti panawen, nakaas-asidegen ti riknak kenka. Ngem kunkunak iti bagik a masapul a kitaek ti limitasionko. Narigaten no makadadaelak pay iti maysa a pamilia. Ken maysa, addan nobiok—kaduatayo met laeng iti pagadalan, laeng iti elementary department isuna.
Narikut ti sasaadentayo iti pagadalan. Kasla kakisang ti tudo iti kalgaw ti pannagsueldotayo. Agpannuray ti pagadalan iti scholarship nga ipapaay ti gobierno kadagiti ubbing. Kas kadagiti public schools, makaammon ti gobierno a mangbayad kadagiti estudiantetayo. Ket no kasta nga awan pay ti kuarta, agan-anustayo iti parsiak nga agtaud iti administrasion.
Diak man la nakita nga agalem ti mapaspasamak. Inspiradoka latta nga agisuro. Idinto a dakami nga awanan asawa wenno obligasion, marigatankami payen. Ngem sabagay, kinunkunak, adda pamataudanyo iti inaldaw-aldaw. Nalaingka nga agmula ken adu ti tarakenmo a dinguen.
Kanayonka a naragsak a kasarsarita. Gapu kadayta, nupay kasano ti rigattayo iti pagadalan, kasla maawan a dagus ti kettangko no kasta nga agsinnukatta iti kapanunotan babaen ti text. Nabalitokan dagiti kapanunotan!
“Kaasi met dagiti ubbing no basta panawan latta idan,” kinunam idi iti naminsan. Nasaok ngamin nga apay a dika agsapul ti sabali a panggedan idinto a tituladokan. Addaan iti papel nga ig-iggaman. Maysaka a rehistrado nga inhiniero!
“Commitment ti kasapulan. Saan laeng a kuarta ti makaited iti ragsak iti tao. Matumpongantay’ met daytoy no addaantayo iti pannakapnek iti ania man nga adda kadatayo,” innayonmo pay. “No panawantayo ‘toy pagadalan gapu laeng iti kinakiddit ti suweldo, kasano pay dagiti ubbing a makuna a namnama ti pagilian?”
Kasanotay’ metten? kunak koma ngem diak ammo ta apay a nagbalin a balud ti dilak.
Kaaduan kadagiti nataenganen a kaduatayo ket awan papelna. Saanda a naipasa ti boardda ti kayatko a sawen. Kasta met kaniak. Diak ngamin naigasatan ti eksamen iti umuna ken maikadua a panagboardko. Naimbag ta iti maikatlo a panageksamko, a maikatlo met a tawenko iti dayta a pagadalan, naipasak met laeng. Anian a ragsakko. Sika pay ti immuna a nangablaaw kaniak.
Nakunak idi iti bagik a kapit sa patalim dagiti kakaduatayo ta awan sabali a papananda. Nainget dagiti public schools iti panagalada kadagiti agisuro. Ken maysa pay, imbakbaketdan ti naggian iti nangisuruanta.
“Saan a kabaelan ti public school nga alaen amin dagiti ubbing,” kinunam pay. “Nupay maregmeg laeng, kas kunada, dagiti ubbingtayo ta nagpilpilian, adda latta maarisit a gameng kadakuada…”
Kinapudno ngamin a di malibakan a kaaduan dagiti agenrol iti pagadalantayo ket nagdalanen iti public school. Gapu ta dida malaon amin iti nasao a pagadalan, kapilitan a maipalladawda, dagiti wasay ti gradona, iti eskuelatayo. Dayta ti nakas-ang a panunoten. Sobsobra dagiti ubbingtayo!
Daydayawek dagiti kapanunotam.
Sabagay, sakbay gayam a naginhinieroka, Edukasion ti planom nga alaen. Ngem adda dagiti pasamak a di napakpakadaan a nanglapped iti dayta nga arapaapmo.

ITI daydi maudi a tawenko iti NQHS, nariknak no kasano ti paspasarem a rigat. Naynay nga idanonmo kaniak dagiti parikutmo babaen ti text.
Maip-ipitka iti agtintinnim-og a bato. Buriborennaka la unay ni baketmo gapu iti kinaawan mayawatmo a suweldom iti binulan. Ta pudno met a narigat ti sasaadentayo. Kayatna, dikan agisuro no kasta met laeng. Ngem um-umkis ti kaunggam a dimo kayat ti agsardeng ta ipagpagapum kadagiti ubbing.
“Addan pamiliam... ket masapul nga isu ti ipamaysam!” dayta ti sangkaibaga ni misismo, segun kadagiti textmo. “Ania laengen ti serbi ti inadalmo no itulokmo lattan nga aglumotka iti dayta a pagadalan?”
Nagbalinak nga abaga a nangisadagam kadagiti rikriknaem. Naammuak pay a kanayonnaka gayam a pagsasawan ti asawam. Bassit laeng a banag, ken kaaduan a no dadduma, awan kaes-eskanna dagiti makagapu. Kasla awan pategna dagiti ar-aramidem iti inaldaw. Makabasolka pay no kasta a tugawam ti agsurat. Ania kan’ ti maal-alam kadayta? Nagadu a sao. Agkakasakit a sao!
Ngem no kasta a mangabak iti pasalip, dagiti ikurkurimedmo a sinurat, anian a ragsakna. Ngem apagkanito laeng!
“Nagkapuykan, ‘ya!” kunananto pay laeng. “Kutit la’ng ti kabaelam a gun-oden!”
Nasakit kenka dagita a sasawenna ngem, kas kunam, inawatmo ti amin. Nagtalinaedka a naulimek. Ta no kasta gayam nga ikalukagmo ti bagim, sika pay ti dakes. Ad-adu manen ti masaona.
Nasaom amin dagitoy ta kinunam a siak laeng ti mabalin a pangipeksaam iti an-anek-ekem. Ket kastaak met. No rumsua ti banag a dimi pagkinnaawatan iti nobiok,
sika met ti umuna a pangipakaammuak. Diak man ammo ngem nalablabes payen ngem kabsat ti nangibilbilangak kenka. Ganggannaetak laeng iti iliyo ta ditoy ti nakaipuruakak idi apagturposko ti kursok.
Ammok no kasano kasaem dagiti mapaspasaram. Ta asino met a mannurat ti maragsakan no ti pay mismo a kameng ti pamiliana ti mangumsi kenkuana? Ti di mangipateg kadagiti gapuananna?
Imbatadmo iti text a kalasugam la gayam ti kinaangawmo ken dagiti pagkakatawaan nga ipatpatulodmo tapno lumag-an met ti marikriknam a dagensen a sangpetam no kasta nga aggapuka iti pagadalam. Saan a pudno a naragsakka. A maiduma iti makitkitami a kinaisemmo no kasta idi a sumrekka.
“Friend,” kinunam iti naminsan, “awan siled ti adda sagubanitna iti pagtaengan a binangonko. Adu a sao ti malak-ammo no dika makatrabaho iti aglawlaw. Kunak idi no naragsakakon ta adda payen impatakderko a balay. Ngem saan! Masapul nga agtrabahoka nupay kasano ti panniitmo.”
“Kabaelam ngarud?” inamadko idi.
“Ad-adda nga agsakitak- nga agsakit ti barukongko- no makangngegak kadagiti agkakasakit a sao. Diak ammo ngem naglaka a maapektaran ti barukongko no kasta a makangngegak iti sao. Saan met idi diak pay nangasawa. Diak met ngarud kayat a pabasolen ni baket. Siguro, kastoy ti gasatko. Ti salun-atko a naited…” Nakitak la unay ti panagarimasa dagiti matam.
Addata kadayta a kanito iti suli ti librarytayo. Naimbag ta awan pay dagiti ubbing nga ag-research. Nakitadaka koman!
Inay-ayka. Ngem ania ngarud ti maaramidak? Natdaak laengen a dimngeg kadagiti istoriam ta isu pay a pakalag-anam.
Sakbayna, nasdaawak iti textmo iti maysa nga agsapa. Kunam: “Umas-asuk ti kape, makasinit ti innapuy, agal-alingasaw ti kaldo ditoy lamisaan. Ngem apay a no ramanak ket kasla kalam-ek ti agsapa iti bulan ti Disiembre?”
Ania met ti iteteksnan, kinunkunak iti bagik. Mangrugi manen ti kinamannaniwna!
Ngem iti panaglabas dagiti aldaw, nasirokko met laeng ti kayatmo a sawen. Adda gayamen anay a mangrugin a mangrunot iti pundasion ti binangonmo a pagtaengan.
Malagipko la unay daydi panaglanganmo iti dua a lawas. Katengngaan idi ti bulan ti Hulio. Dida ngamin kayat nga iruar ti nabatbati a suweldom iti napalabas nga school year. Masapulmo la unay ta adda gurigor ti anakyo.
Nagbalaw ti prinsipal ket indanonna iti administrasion ti inaramidmo. Ngem imbes a kapungtotnaka ti administrasion, pinaayabandaka ketdi ket kinasaritadaka. Intedda ti kasapulam. Ngem ti dakesna, parsiak laeng no idilig iti dawdawatem. Ti kayatmo, alaem amin a nabati a suweldom. Ngem ania ngarud ket inrasonda nga awan kuarta ti eskuela.
Kunam, irasonmo koma nga adda metten naawat ti pagadalan a bayad ti gobierno kadagiti ubbing iti napalabas a tawen ngem dika naikkan iti gundaway. Awan intedda a panawenmo nga agsao. Sa idi agnadnad ti ngiwatda, nagpakadada a dagus kenka ta adda pay papananda. Nga adu pay ti rumbeng nga asikasuenda.
Kanayon a kastada!
Ket nupay inkarim a dikan agsubli nga agisuro no dida ited amin nga irengrengrengmo, nagari met laeng ti asim kadagiti ubbing.
Dita manen nga inungtannaka ni baketmo. Dina maawatan ti riknam kadagiti estudiante. Ti kinapategda kenka. Ti sinapataam a pagrebbengan.
Nasakit ti nakemmo gapu itoy.
Nagbalinak manen nga abaga a nagsadagam. Diak ammo iti bagik ta kasla marikriknak met ti sakit a sagsagabem. Ngem asinoak, ‘ya, a makibibiang iti parikutyo nga agassawa?
Adda dagidi rabii a malukagak kadagiti mensahem. Anian, ta uray adalemen ti rabii di pay laeng agsardeng ni baketmo a mangpaspasakit kenka. Ta nagbassitan la a banag ket padakkelenna pay. Dinaka la mariing a dagus a mangpagatas iti anakyo, ta nabannogka ngarud a nagisuro, adda ditan dagiti sao nga ala-bala ti masinggan a rummuar iti ngiwatna.
Diak ammo no rumbeng nga ibagam pay dagidiay a susikyo nga agassawa. Kinunkunak lattan iti bagik a kasapulam ti pangipeksaam iti marikriknam. Ti gayyem a sindadaan a dumngeg kadagiti an-anek-ekem.
Ket iti panaglabas dagiti aldaw, sabalin ti marikriknak kenka. Saanen a basta gayyem lattan. Wen, rimmusing ti ayat ditoy barukongko nga agpaay kenka. Ammok, di rumbeng ngem diak met maisuro ti pusok.
DIAK simrek kadayta a malem ta agsakit ti ulok. Agbasbasaak iti libro idi matugtog ti ridaw. Agmaymaysaak iti kaserak ket diak ammo no asino ti dumteng a bisitak. Adda iti pagadalan ti kakaseraak nga estudiante idinto a napan nagtrabaho ti maysa a kaduami.
Naklaatak laengen idi mailukatko ti ridaw ti kaserami. Sika ti naibaskag. Madlaw ti ulep a nanglangeb kadagiti matam. Diak idi maawatan ti riknak ta kayatka nga arakupen. Nga iparikna ti kinapategmo kaniak. Ta ammok latta idin a dakkel manen ti dagensen nga ibakbaklaymo.
Ngem nagteppelak. Saan a mabalin a siak pay ti mangipakita iti panaggustona kenka. Ti panagayatko, kunak man laengen. Sa maysa pay, addan pamiliam.
Pinastrekka. Apaman a nakatugawka, imbatadmo a dimon kabaelan ti mapaspasamak. Agsakiten ti barukongmo. Ngem ipagpagapum la iti anakyo.
Naluyaannak idi makitak ti panagregreg dagiti luam. Diak napupuotan ti bagik ket inabayka iti nagtugawam. Inilut-ilutko ti bukotmo, ta sangkaaprosmo ti barukongmo, idinto nga iggemko ti maysa a dakulapmo. Naidennes ti bagik kenka. Bimmaraak.
Pinerrengnak; napnuan-siddaaw.
Nagpinnerrengta. In-inuten a mayanud ti riknak. Inarakupka ta kayatko nga iparikna ti kinapategmo kaniak.
Ngem sakbay a nagungtoban ti apuy iti nagbaetanta, rimkuaska a kasla nasibugan iti sangatimba a danum.
“Saan a rumbeng daytoy…” kinunam.
“Joe…” agtigtigerger a timekko.
“Agyamanak iti kaaddam, Friend. Dakkel dagiti naitultulongmo kaniak. Diakto pagbabawyan ti panangitalekko kadagiti parikutko kenka.”
“Sabalika, Joe…” dayta laeng ti nakunak. Ngem iti kaunggak, nanayonan manen ti panagraemko kenka. Nupay lemlemmesennaka ti dagensen, saanka latta a pinailuyos iti riknam. No sabali la a tao, diak la ammon no dinak ginundawayan!
Natibkerka iti sulisog! Wen, aklonek, maysaak a sulisog. Kasla nagbassitan ti panagkitak iti bagik idi makalikudka. Nagsangsangitak.
Natan-okka, Joe, dayta ti sinangkadagullitko. Makasapulak koma met ti kas kenka. Ta kadagidi a kanito, nanglangeb metten ti relasionmi iti nobiok. Adukami iti pusona!
Kabigatanna, kasla awan napasamak iti nagbaetanta. Nagtultuloy ti kinasingedta.

SAKBAY a nagrikep ti klase kadaydi a tawen, napagpungtotmo ti prinsipal. Ta kasano, nairaman iti listaan dagiti agturpos dagiti imbagsakmo. Iti regulasion, di agturpos dagiti nabagsak iti dua a units.
Impettengmo a dimo kayat dayta a mapaspasamak. Ta anianto la ti kunan dagiti kaklaseda. Agturposda, a, ta nagbayadda! Dayta la unay ti kaguram!
Ngem awan ti naaramidam ta iggem ni Ma’am dagiti record. Mabalinna latta nga i-release ti grado ti ubing inton kasapulan daytoy dagiti papelna para iti panagkolehiona. Napaneknekam a nabayag gayamen dayta a kalakaran.
Adu dagiti nakasaritam a nagkuna nga agbayadda gayam kadagiti agpirma kadagiti papelda ken adu pay ti ibaga dagitoy nga idonarda. Kapit sa patalim dagitoy ta dida kayat ti aghaiskul manen.
Dayta ti makagapu a nagikkatka iti pagadalan. Indanonmo iti ngato ti mapaspasamak iti NQHS ngem awan nagbanaganna. Naimpluwensia ti akinkukua ti pagadalan ta maysa a politiko.
“Ammok itan no apay nga agtultuloy ti panagsuek ti kalidad ti edukasion iti daytoy eskuelatayo,” kinunam. “Ngem diak pagbabawyan ti panawen nga impaayko ditoy. Naragsakak ketdi ta uray kaskasano, nagbalinak a paset iti biag dagiti ginasgasuten nga ubbing…Isudanto ti mangibaga no nagbiddutak iti pinilik a panggedan.”
Dayta metten ti naudi a panagisurok iti NQHS. Nagsubliak iti ilimi a nagaplayak. Naawatak met. Sipud idin, awanen ti damagko kenka. Kinontakka babaen ti selpon ngem kanayon nga out of coverageka. Kinunkunak iti bagik a nalabit nagsukatkan iti simcard.

NGEM kadaytoy nga agsapa, naitubong iti lapayagko ti naganmo a linaon ti damag iti maysa a lokal nga istasion ti radio idiay siudad.
Addaka ita iti district hospital iti iliyo ta pinaltogandaka dagiti dimo am-ammo a lallaki bayat ti panagawidmo a naggapu iti balay ti maysa a mannalon a nangyuman iti parikutna kenka. Nasipngetanka ket isu metten ti panangsaedda kenka.
Iti teoria dagiti polis, mabalin a gapuanan dagiti napaspasakitam kadagiti sinursuratmo. Naynay ngamin dagiti salaysay ken saritam a nangtratar kadagiti parikut iti aglawlaw a kas koma iti panagminas, panag-logging, pannakagamgam ti daga dagiti babassit, pannakapessat koman ti illegal a sugal… ken adu pay.
Ngem ti nakakellaatak unay, ti kinaagmaymaysam gayamen nga agbibiag. Pinanawannaka ti asawam!
Anian… Diak napuotan ti panagarimayang dagitoy luak. Ngem ammok, apaman a maimbaganka, ituloymo latta ti narugiam. Malagipko la unay daydi kinunam: No awan ti mangriing kadagiti maseknan, dinto agbalbaliw ‘toy eskuelatayo. Ken uray ti pagilian, no awanto ti mangbukirad iti mulagat dagiti agturay, agtultuloyto latta ti kunniber ken kinadamsak. Ket babaen ti panagsuratko, aramidek ngarud ti rumbeng. Mamatiak nga insagut ti Dios daytoy a talentok tapno madalusan ti gimong… Tapno maisaknap ti ayatna… Patay laeng ti makapagsardeng kaniak!
Iniddepko ti radio. Nagpellesak. Sarungkaranka. No di gapu kenka, Joe, nadadael koman ti masakbayak.
Kayatko nga ibaga kenka: Natalgeden ti panggedak. Agyamanak iti kinasin-aw ti panagpuspusom.
No damagem no manon ti annakko, isungbatko: “Awan pay asawak. Adu pay ti kayatko a gun-oden sakbay a serkek ti biag a naestaduan. Adu pay dagiti ubbing nga ipamaysak nga ayaten…” Ta sika ti nangipamatmat kaniak ti kinapateg ti commitment kadagiti ubbing. Ubingak pay met iti duapulo ket siam a tawenko.
Ngem iti pusok, sika pay laeng ti ay-ayatenna. Addanto ngata panawen a mawayaan dagiti dalanta? Panawen laeng ti makaibaga no ania ti agur-uray a gasat kadatayo iti masanguanan.
Adu pay ti agur-uray a kadaraan iti ayatmo. Adu pay met nga ubbing ti agur-uray iti ayatko. Ket ti riknak a rimmusing para kenka, makauray… Ngem ad-adda a ragsakko no iti masanguanan, dakayto met laeng iti asawam… Narigat iti ubing a tumanor nga awan amana!
Ken wen, ammokon ti agputar iti daniw ken sarita. Isuna laeng ta Filipino. Naipablaak daytoy iti magasin. Ngem itay napan a bulan, pinadaskon iti Iluko. Iti e-mail ti maysa kadagiti editor, kunana: Bassit laengen a panangasa iti plumam, iggemmonton ti lengguahetayo… Padaanam ti saritam…
Wen, pudno daydi kunam nga agtaud koma met iti uneg ti pagadalan ti panangipateg iti nakayanakan a pagsasao. Ta ania ti serbi ti panangsaluyot kadagiti ganggannaet a lengguahe no mapukawtayo met ti kinaasinotayo?
Maragsakanka la ketdi no maammuam a lutlutuekon ti pannakabuangay ti gunglo dagiti estudiante iti pagisursuruak. Kayatda ti tumulong iti pannakapasantak iti literaturatayo.
Kumidserka la ketdi kadagita a maammuam…
Kayatko pay nga idanon ti pangablaawko kenka. Iti damagko, nasuktanen ti prinsipal iti pagadalan a nangisuruanta. Baro metten dagiti mangisursuro. Addaandan iti umisu a papel. Gapu dayta iti dimo panagsardeng a nangibaskag iti kinapudno. Awanen ti naaramidan ti politiko nga akinkukua iti eskuela ta awanen daytoy iti poder. Awanen ti kapetna.
Maipan itan iti pedestal ti eskuelatayo ta awanen dagiti anay!
Umayakon… padaanannak… Siak daytoy, Joe… ni Villanelle a pagayammo. Siak latta daydi abaga a sidadaan a pagsadagam.