TI MARMARNA

GAPGAPU ni Ariong a nagarado iti bangkagda. Mabisinen ta di namigat sakbay a simmalog. Iti tawenna a tallopulo, awan pay asawana ket bayat ti panagar-aradona itay, ar-arapaapenna a no asawana koman ni Crising, daytoy ti umay mamalon kenkuana tangay Sabado met.
Ngem dina met pay asawa ‘toy maestra iti Ammubuan elementary School. Wenno nobia la koma. Ubingak pay, dayta tyi sangkakuna ni Crising no idariragna ti ayatna. Duapulo-ket-tallona laeng.
Dakkel ketdi ti namnamana a maasawananto ni Crising. Malaksid a mabantayanna ta di met unay adayo ti balayda iti balay da Crising, naguapo ken narugianna met ti kolehio. Naibarkada laeng idi isu a nagtinnag a katulongan ita ni tatangna iti talon.
Nadanon ni Ariong ni Nana Juanang nga inana, ken da Nana Bidang ken Baket Flora a kaarrubada, nga agrepreppet iti bunga ti utong iti arubayan ti balayda. Kaadu ngamin ita ti bunga ti utong da Ariong ket immay timmulong dagiti dua a babbaket nga agreppet iti mapanto ilako ni nanangna idiay ili no bigat.
“Ket nakadanonanna kano, Manang?” inkita ti inana ken ni Baket Flora.
“’Diay kano kamposanto,” insungbat ni Baket Flora.
“Nagadayon!” kasta unaya mulagat ni Nana Bidang.
“’Sino, ‘ya, ti pagpapatanganyo?” insengngat ni Ariong.
“’Diay man taga-Ilokos a bisita da manongm nga Ikko,” kinuna ti inana.
“Ni Tata Bestre?”
“Wen.”
“Apay?”
“Nasantilmo kan’ idi rabii!”
“Patpatienyo! Adda kad’ pay kasta, aya?” Modernon ti panawen!” inkatawa ni Ariong.
“Ay, sus, Ariong!” impatigmaan ni Nana Bidang. “Dika agkastakasta ta di ket sika ti sumaruno!”
“Linokonakay’ la daydiay!”
“Kasano koma ket di pay matagtagari ita?” kinuna met ni Baket Flora. “Kasla nakabatbati ti idiarna!”
“Ania ngamin ti napasamak, Nana?” natiliw ti interes ni Ariong.
“Agbuybuyakami ti beta da kasinsinmo idi rabii. Rimmuar ni Tata Bestre tapno tuduenna kano ti daga. Ngem nalpasen ti buybuyaenmi ngem di met la agsublin. Nagawid ngatan, kinunkunami. Ket nagaawidkamin. Ngem kinuna ni Ikko a dida kano nasangpetan ni Tata Bestre idiay balayda. Ket binirokda a tengtengnga’t rabii. Dida nasapulan. Ala una kanon itay parbangon a napasangpetda. Kinuna ni Tata Bestre nga adda kan’ sinurotna a silaw idi malpas nga umisbo. Sinurotna daytoy ket idi agbalaw, addan iti sementerio idiay ili. Inangayna kano ti pigsana, ken turedna, ket nagsubli. Nanglinteg kanon iti baybay. Idi dandani kanon makadanon iti balay da Ikko, adda kano manen ti silaw a mangaw-awis kenkuana. Ngem intugawna kano lattan iti daga agingga a nagpukaw ti silaw.”
“Nabartek ngata, a, isu a dina ammo ti tinurturongna!” awan latta ti panamati ni Ariong.
“Nakainum kano ngem di nabartek.”
“Isu met laneg, a! Ti ngamin arak, demonio iti biag ti tao. Bassit la nga espirituna, nayaw-awanen ti kayatna nga ikarangukong iti basol,” kunam la no asino a padi a nagkuna.
“Adda kenkan no dika mamati,” marurod ni Nana Bidang.
Pimmanawen ni Ariong; nagtarus iti kosinada.
Ania ket dagitoy a babbaket, naiwingiwingna.
Malagip ketdi ni Ariong nga idi Baro a Tawen, nagdinamag a binagkat ti dakkel a tao- kapre kano- ni Rexy nga anak ni Baket Ubang iti daya ti purok. Agtawen iti duapulo-ket-pito ni Rexy. Indisso kano ti kapre daytoy iti tuktok dagiti barakbak idiay igid ti baybay.
Ita, addan san mulmulluong ni Rexy. No kuan, agkatawa. Ngem damag met ni Ariong a durugista ni Rexy. Napalaluanna ngatan.
Di met nagbayag, inestoria ni kasinsinna a Willy nga iti daydi panagmanehona iti traysikelna nga agawid manipud iti natayan iti abagatan ti haywey, iti kano nagkurosan a sumrek iti lipit, nasaripatpatanna nga adu ti tao. Nalawag a makitana ta adda silaw iti tunggal kanto ti barrio. Pinainayadna kano ti traysikel idi makaasideg tapno ibueltanan idi pagammuan la ta nagpukaw dagiti tattao. Idi kuan, agirig ta agirig lattan ti lugan.
“Ne, dikay’ agbitin ‘ta likud ken bakrang, a!” impukkawna kano. “’Maykayo ‘toy uneg!” insardengna ti lugan.
Ngem anian ti siddaawna idi awan met makitana a tao a nagbitin. Simgar kano dagiti dutdotna. Pinasiwetna ti traysikelna. Saanen a pulos a timmaliaw iti naggapuanna a pagpikoran.
Itay laeng napan a lawas, ni met Konsehal Idong ti nakapasamakan ti kinadatdatlag. Alas siete media iti rabii, kaduana ti asawana a nagmotor manipud idiay ili. Idi kano un-unorenda ti lipit a nagbedngan ti Brgy. Sta. Cruz ken Ammubuan nga agtunged iti Purok Buyon, kellaat kano a sinallukoban ida ti dakkel a billit. Nagbatay daytoy iti speedometer ti motor. Binugawda kano ngem di pimmanaw. Nalagip ni Konsehal Idong ti imukona. Impaasutna daytoy ken ni baketna ta dina maguantaan gapu iti iggemna a manibela. Di pay nauksot ni baketn ati patadem, nagpukaw kano lattan ti billit a dina man la nadlaw a timmayab.
Ngem patpatiem, kinunkuna lattan ni Ariong iti un-unegna. Parboda laeng.

WARWARWARAN ni Ariong ti nuangda idi makangngeg iti asug iti kakawayanan iti laudenna. Asino ngata? Awan met ti balabalay dita. Impsible nga adda imbellengda a biktima ti kinaranggas! Natalna ti barangayda.
Nalagipna ti marmarna. Dina ammo ngem simgar. Ngem napatured met laeng ta adda kadi marmarna iti tengngat’ aldaw? Mangyaw-awan iti agmatuon, isu! Immusiigna.
Inasutna ti bunengna ket tinurongna ti pagtataudan ti asug. Saan a siak ti loklokuem! Impangtana iti unegna ket pinetpetanna a nalaing ti bunengna.
“Waaa! Hi-hi-hi!”
Nakigtot ni Ariong ket naibbatanna ti bunengna. Kasta unay a rurodna idi malasinna ni Babbul nga agrungrungiit iti kapuskolan dagiti ruot.
“Punietaka!” inriag ni Ariong idi maalawna ti riknana. “Siak pay ti napanunotmo a lokuen!” Nangpidut iti burrarawit ket inlayatna ken ni Babbul.
Rinungiitan laeng ni Babbul sa imsiag a nagpalaud.
Anak ti kapurokanda ni Babbul. Disisaisen daytoy. Adda diperensia ti panagut-utekna. Ngem nagaget ketdi a mabaonbaon uray awan tangdanna. Naglalasbang dagiti mulana a kamotit iti solarda.

SARDAM. Nakasukat ni Ariong. Pasiarenna ni Crising. Narigat no agpataypatay numona ta adu dagiti padana a malakayanen a babbaro nga agkamkamat iti maudi a biahe.
Naisem ni Crising a nangpasangbay kenkuana. Nagsangoda iti salas. Nakaparabalay laeng ti balasang ngem di nailemmeng ti kinapusaksakna.
“Talaga a sansanem met ti pumasiaren, Manong?” insutil ni Crising.
“matayak ngamin no dika Makita, Ading,” intira ni Ariong ti nangngegna a binnatog ti daniw iti radio.
Bangbangir ti isem ni Crising. “Anian, Manong! Kaano pay a nagbalinka a mannaniw?”
“Sipud nasirayak ‘ta pagtamdak a kinapusaksakmo. Sikan ti nagbalin a sabong ti tagtagainepko.”
Naray-aw ni Crising. “Maisabalik man,” kinunana. “Mamatika iti agwarwaras a damag ditoy?”
“A napintaska? Ay, ket, wen, a!” Al-alisto pay ngem alas kuatro a kinuna ni Ariong.
Sinipat ni Crising ti takiagna. “Saan a dayta ti kayatko a sawen!” Nagkatawa. “Maipuon kadagiti marmarna.”
“Estoria laeng dagita dagiti awan maaramidna.”
“Napabutngan sa payen dagiti dadduma a pumaspasiar ditoy balay.”
Nagrag-o ti uneg ni Ariong iti dayta a nangngegnma. Nasayaat met, nakunana. Bukodnan dagiti sardam ni Crising!
“Dika mabuteng, Manong?”
“Maymaysa lat’ pagbutngak, Ading.”
“Ania, Manong?”
“Ti mapaay iti ayatmo,” inserioso ni Ariong.
Napadumog ni Cresencia.
Nagpakadan ni Ariong idi agangay.

LEPPAS ti pangngaldaw. As-asaen ni Ariong ti bunengna a paggaikna kadagiti mulana ‘ton malmalem. Imbainana kalpasanna. Naimbay pay ‘toy buneng ta maibaina manen, nakuna ni Ariong iti panunotna. Sal-at ketdi!
Ala, inyay-ayo ni Ariong iti bagina. Agan-anuska!
Ngem kasano ngata a mapasungbatna ti balasang?

MAKUMIKOMDA iti barangay iti masungad a panagpiestada. Adun ti simmangpet apagsusugalan ken pagay-ayaman.
Nagpatakder da Crising iti kantinada. Dagiti addina ti mangimaton. Isu koma ngem kinasarita ti kapitan a tumulong daytoy iti pannakaipagna ti programa.
Impaarab ni Ariong ti nuangna iti bangkagda kadayta a malem idi mapasungadanna ni Babbul. Agrungrungiit nga immasideg daytoy kenkuana.
Adda nagliteng iti panunot ni Ariong. Kinasaritana ni Babbul. Inyawatanna daytoy iti sensilio kalpasanna.
Maikadua a rabii ti piesta. Nagkuyog da Crising ken Ariong a nagpa-auditorium. Agtalek ti balasang iti baro. Kasta met dagiti nagannak ken kakabsat daytoy.
“Naimbag la ketdin ta addaka,’ kinuna ni Crising. “diak la masolo ti mapan iti piestaan. Nalawag pay la no kua, mapanen da adding tapno isaganada ti kantina. Da met nanang ken tatang, awan essemda iti piesta.”
“Dika agdanag, ta adtoyak a sidadaan nga agserbi kenka,” intira niAriong. “Siak ti anghel de la guardiam!”
Nagkatawa ni Crising ket naisursurot ni Ariong.
Adun dagiti tattao a nadanonda iti kantinada. Awanen ti arindenggen iti aglawlaw.
Nagpakada ni Crising ta mapan iti yan ni kapitan.
Namrayan met ni Ariong ti nagpagnapagna iti periaan. Sinapulna ni Babbul. Masapul a bilinenna manen tapno di agmintis ti planona. Nakitana daytoy iti targetan. Kinapatangna.
“Dagiti isuotmo?” inamad ni Ariong.
Pinagimbud ni Babbul ti ngiwatna. Insungona ti naggapuanda a laud.
Nasayaat, nakuna ni Ariong. Sigurado a kukuanan ti ayat ni Crising kalpasan daytoy nga agpatnag. Inggatanganna ni Babbul iti balut.
“Pagpapigsam,” pinangay-ayona.
Agalas onsen iti rabii idi inkissiim ni Crising ken ni Ariong nga agawiddan. Awanen dagiti kakabsatna iti kantina. Pinanurnorda ti kalsada.
“narigat met gayam ti mangmanehar iti programa,” kinuna ti balasang.
“Talaga a kasta, Ading,” kinuna ni Ariong. Asidegdan iti waiting shed a pagpilkuanda nga agpaamianan. Pagnaenda dagiti tambak dagiti piskaria.
Immunan ni Ariong idi sumalogdan iti aripit. Dida mabalin ti agabay ta akikid dagiti tambak. Masungaddan ti puon ti bagbag. Dita ti kinunana a pagpuestuan ni Babbul.
“Nanangkooo!” pagammuan la ta imkis ni Crising. Inarakupna ni Ariong.
“A-Apay?” nagin-aamad ni Ariong. Ammona lattan a nakitan ni Crising ti nakapuraw iti puon ti bagbag. Inimasna ti naidennes a bagi ni Crising iti bagina.
“D-Da… marmarna, Manong!” Immirut ti arakup ti balasang.
“S-Sadino” Nagartista ni Ariong. Kasla agtatapaw iti ragsak iti panagriknana. Impsible a dinto pay la kayat ni Crising! Isu payen a mismo ti immarakup. Tsampion a talaga ti plano, naigarakgak ti unegna.
“D-Dita bagbag, Manong!” agtigergeren ti boses ni Crising. Nagintataliaw ni Ariong iti yan ti bagbag. Pudno, adda nakapuraw dita. Ni Babbul!
Inasut ni Ariong ti imukona. Kampay idi a paneknekanna a di mabuteng iti marmarna. “Dinakam’ butbutngen!” kinunana. “Dinaka pakawanen ‘toy imukok!”
Nagbuteng ti nakapuraw. “Saan!” inriawna. “Awan dayta iti tulaganta!”
Ti diasken! Inngayemngem met ni Ariong.
Immibbet ni Cresencia.
“Planom gayam daytoy, Manong!” inwitwit ti balasang. “Sayang ti panagtalekko kenka!” Ket intarengtengnan ti nagna iti tambak.
Timmaray metten ni Babbul.
Nabati ni Ariong a mangkudkudkod iti ulona. Dinisnogna ti angin.
Tinaliawna ti nagpuestuan ni Babbul. Ket aniana siddukerna idi adda metten nakatakder dita a nakapuraw. Nagdakkelan a tao. Ken awan ulona!
Limmabba ti ulona.
Iti apagdarikmat, nagbuiatiten. “Arayatendakkk Adda marmarna!” impukkawna. “Arayaten__” Dinan naituloy ta naikubras iti tambak ket nanabsuok iti nakalamlamiis a danum. ----(jmp)